De nieuwe heerschappij
Ik denk dat weinigen weemoedig worden als ik zeg dat het kapitalisme haar langste tijd heeft gehad. Hoogstens zullen sommigen de wenkbrauwen ophalen. Zij begrijpen niet wat ik bedoel en nog minder waar ik het vandaan haal. Kapitalisme heeft twee betekenissen. De eerste betreft de overmacht van het geld en de tweede het maatschappelijke stelsel waarin de eigenaren van de productiemiddelen personeel in dienst hebben. Beiden zijn aan het verdwijnen. Wanneer men spreekt van net- of nieuwe economie is dat wat men eigenlijk bedoelt. De grootkapitalisten hebben het nog niet in de gaten. Die denken dat de net-economie voor hen nieuwe kansen biedt. Niets is minder waar; het betekent hun einde.
Tijdens het kapitalisme hebben bedrijven de winsten voor hun investeerders geïnd. Winstmaximalisatie heette dat. In de nieuwe tijd komen bedrijven die hun winsten maximaliseren onder vuur te liggen. Mogen mensenrechten en milieu worden veronachtzaamd ten behoeve van de winst? Gaat de macht van de investeerder zo ver dat hij jaren nadat de onderneming is opgericht nog als enige ervan mag profiteren? Iedere onderneming is een maatschappelijk bezit. Zelfs ondernemers beginnen dat in te zien. Het duurt niet lang meer voordat ook Albert Heijn zal begrijpen dat het onbehoorlijk is de prijs zo hoog mogelijk op te drijven. De Bassen en Lidls zullen het winnen. De wereld verdraagt de woekeraars niet langer meer.
Winstmaximalisatie was de drijfveer van de oude economie. Dat kon zo zijn bij de gratie van de schaarste van productiemiddelen, grondstoffen en ruimte. De gewone man moest wel buigen voor degenen die de schaarse goederen beheersten. Met de net-economie is het einde van die schaarste nabij en daarmee ook het einde van die heerschappij. In een wereld waar geen gebrek heerst hoeft een mens zich niet te laten overheersen. In die wereld beweegt ieder mens volkomen autonoom en vrij.
In de net-economie is derhalve geen ruimte voor uitoefening van macht. Daarvoor in de plaats komt dienstbaarheid. Slechts die ondernemingen die de gunst van voldoende mensen weten te winnen krijgen gelegenheid om voort te bestaan. Op het wereldwijde web ontstaan infrastructuren die de individuele mens ongekende krachten geven. Nu nog denkt de oude wereld zich daarvan meester te kunnen maken. Waarschijnlijk ziet ze onvoldoende in dat ze zich daarmee onderwerpt aan de heerschappij van het individu. Ooit vormde het volk de consumptiemaatschappij die dienstbaar was aan het grootkapitaal. In de nieuwe tijd consumeert de mens niet meer maar bestuurt hij zelf het productieapparaat. De arbeider-consument wordt bestuurder die voor zijn eigen doeleinden de infrastructuur operationaliseert. In de nieuwe tijd wordt de economie een 'computergame' waarin allen kunnen participeren en het oude grootkapitaal mag blij zijn wanneer zij spelletjes weet te maken die leuk en profijtelijk genoeg zijn dat mensen zich verwaardigen er acht op de slaan.
Edgar Wortmann
Rotterdam, 9 april 2000
© Copyright 2000 mr E.J.S.A. Wortmann
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van mr E.J.S.A. Wortmann (GSM +31 (0)6 51 36 45 80) / e-mail: wortmann@elannet.net
