Prijswinnende
inzending: Ambitiecode van Nederland
Nederland:
onthullend werelddorp
De ambitiecode van
Nederland 'onthullend werelddorp' toont waar wij als Nederlanders vandaan komen
en heengaan. De ambitiecode bevat punten van ontdekking, herkenning en
verwondering. Diep in ons hart weten we dat ze de kern raakt van onze volksaard
en bijzondere waarde voor de wereld. Dat Nederland een beetje anders is dan
anderen landen, en dat wij Nederlanders beschikken over eigenaardige kwaliteiten
hebben we intussen wel geaccepteerd. Nederland is niet dogmatisch, noch groots
en meeslepend. De ontwikkelingen op het wereldtoneel gaan ons boven de pet, maar
de omstandigheden kunnen we feilloos het hoofd bieden. Zo gaan we maar door met
Nederlander te zijn: pragmatisch, modellerend en 'groot
in kleinschaligheid'.
 Sluit voor een moment
je ogen, laat de waan van de dag voor wat ze is, en kom mee naar verleden, heden
en toekomst van Nederland. Echte ambitie komt niet voort uit alle malheid die
een mens kan verzinnen en nog minder uit de hectiek van alle dag. Ambitie is
geen willekeurig idee maar de behoefte om te worden wat we altijd al waren: een
onthullend werelddorp.
De onthulling: Nederland als kraamkamer
van wereld paradigma's
Nederland is getekend
door haar rampen en de littekens zijn haar dierbaar. Overbevolking, ontbossing,
woestijnvorming, overstromingen en hegemoniale wereldmacht. We hebben het
allemaal al gehad. Ons land kent geen oervormen meer: noch in natuur, noch in
cultuur. Alles is bedacht en gemaakt nadat het eerst teloor was gegaan. Sinds de
middeleeuwen zijn grote delen van Nederland weggeërodeerd. Andere delen stonden
regelmatig onder water. Oerbos werd heide en later stuifzand. Schorren en
slikken werden bebouwd en bewoond. Eind 19e eeuw bestond een armoedig
Nederland voor grote delen uit zandduinen en in-, uit- en doorstromend water.
Toen werd Nederland modern en ging haar problemen aanpakken. Droogmaling,
bosbouw, bagger en deltawerken toonden de Nederlandse vastberadenheid. Water
werd (water-)weg en land, stuifzand werd 'natuur' en het (zee-)land werd met
basalt en vernuft duurzaam van de zee gescheiden. De rampen van weleer zijn niet
bedreigend meer, maar een bewijs van ons motto ('je maintiendrai') en geven vorm
en inhoud aan onze nationale identiteit. We zijn een kunstmatig land dat bewijst
dat menselijke invloed, na veel vallen en opstaan, ook evenwichtig kan zijn.
 Het water en de rampen
hebben ons nog iets eigenaardigs gebracht: het vermogen om samen te werken.
Landeigenaren moesten wel samen dijken bouwen; als er één niet meedeed hadden
ze allemaal natte voeten. Het kan
geen toeval zijn dat Nederland de bakermat is van zoveel instituties die de
grootschalige wereld van vandaag regeren. Wij vormden niet alleen de eerste
republiek. We hadden ook de eerste multinational (VOC), het eerste aandeel
(alweer de VOC) en de eerste effectenbeurs. Onze kleinschalige en eigenaardige
experimenten kregen grote gevolgen. Groter dan we zelf konden beheersen en
bevatten. Even vanzelfsprekend als de wereldhegemonie ons overkwam, ontglipte ze
later weer aan onze vingers.
Het kan
geen toeval zijn dat Nederland de bakermat is van zoveel instituties die de
grootschalige wereld van vandaag regeren.
Nieuwe paradigma's
worden in Nederland gevonden en aan de wereld gepresenteerd. Maar na de
pioniersfase blijken anderen beter ze grootschalig toe te passen. Meer dan
symbolisch is de ontwikkeling van New York na de vestiging en bloei van Nieuw
Amsterdam. Wij Nederlanders kennen onze beperkingen. Wanneer dingen echt groot
en spannend worden laten we de ontwikkelingen liever hun beloop. Wijzelf houden
meer van een warme kleinschaligheid. Misschien zijn wij wel bewust 'onbewust
bekwaam', omdat bewuste bekwaamheid teveel verantwoordelijkheid zou vergen, wat
ten koste gaat van de open geest en het spontane experiment.
Wij, pioniers van een
drooggevallen Atlantis, houden niet vast aan oude concepten. Onze strijd is er
geen van dogmatiek en onderdrukking. Even makkelijk als we 'streden tegen het
water', zoeken we nu geschikte plaatsen om 'het water de ruimte te geven'. Het
water houd je niet tegen door je blind te staren op één stroom. Het water
kolkt en stroomt op alle fronten. Soms moeten we het een eindje laten gaan, om
te zien waar dammen en dijken al dan niet zinvol zijn. Zo schonken wij de wereld
noties van tolerantie en 'gedoogbeleid'.
Het werelddorp: de menselijke maat van
een pragmatische geest
Nederland is niet
groots en meeslepend. Wie de kosmopolitische sfeer van een wereldstad wil
proeven komt niet naar de Deltametropool. En wie tot kunstzinnige hoogte wil
komen vlucht weg uit het land waar overal de scherpe kantjes van worden
afgevijld. De grootheid die Holland ooit heeft voortgebracht werd haar door
vluchtelingen geschonken. De havens en de Amsterdamse grachtengordel zijn eerder
te danken aan strijd elders op het Europese continent, dan aan eigen Nederlands
initiatief. Onze trots mag hooguit zijn dat wij niet in de weg zijn gaan staan
van hen die de nieuwe kansen zagen.
 Voor onze eigen
grootheden waren we vaak al snel te klein. Hoeveel jaren van zijn productieve
leven verbleef Erasmus in de lage landen? En hoe snel werd Nederland wel niet
een onveilig oord voor een man als Hugo de Groot? Zelfs een schilder die de
wereld met zijn talent verblufte werd in eigen land verguisd door de nachtwacht
die door hem was geportretteerd. Pas toen de Nederlanders de koopwaarde van
Rembrandt ontdekten, groeide hun enthousiasme voor diens kunst.
De machtenstrijd op
het wereldtoneel is aan ons niet besteed ook al doen we er meestal wel ons
voordeel mee. Terwijl de wereld polariseert rondom principiële stellingen vinden wij pragmatische middenwegen. Hier wordt de soep niet
heet gegeten, druk als we zijn de verschillen te overbruggen en eigenzinnigheid
te gedogen. Kan de wereld zich een betere gastheer voor internationale
rechtsinstituten wensen? Wij zijn er niet op uit om ze te overheersen. Politieke
krachtpatserij ligt ons niet.
Gastvrijheid en handelsgeest des te meer. Zolang de huur maar wordt betaald en
de rust niet wordt verstoord vinden wij het best gezellig met al die snoeshanen
om ons heen.
Nederland is de
grootschaligheid en monoculturen inmiddels voorbij. Hier regeren de redelijkheid
en de menselijke maat. Als alternatief voor universaliteit koketteren wij met
'knusheid' en 'gezelligheid'. Na de welvaart staat nu het welzijn centraal. Naast
economische waarden hebben we het over multiculturele waarden, natuurwaarden en
menselijkheid.
Nederland is een
scharnierpunt in de wereld die toe is aan vernieuwing maar moeite heeft haar
oude patronen te verzaken
In ons land zijn
provocateurs ludiek en neigt 'de macht' tot dienstbaarheid. Individualiteit en
solidariteit gaan hand in hand en zelfbeschikking en vrijwilligheid worden hoog
gewaardeerd. Wij zijn eerder geneigd te accepteren dan te polariseren. De kiemen
van een duurzame samenleving zijn hier te vinden. Begrip en respect zijn
belangrijker dan (formele) rechtvaardigheid en vertrouwen is belangrijker dan
snel gewin. Wederkerigheid is de basis van alle relaties, tussen mensen
onderling en tussen mens en natuur; 'behandel uw naaste gelijk u zelve' en 1000
ha haven is goed voor 1000 ha bos. Hoewel
Hollandse zuinigheid nog steeds perverse uitwassen levert zoals 'inbreiding' en
'verdichting' kan dergelijk verstikkend jargon de dominante trend niet breken. Ook nu weer worden in Nederland paradigma's verschoven. Het begin van een
volgende gouden eeuw? Ditmaal niet gebaseerd op handel over het water maar door
te handelen naar gelang het water stroomt en de mensen zich ontplooien.
 Nederland is een
scharnierpunt in de wereld die toe is aan vernieuwing maar moeite heeft haar
oude patronen te verzaken. Wie onthult verzint niets nieuws maar trekt enkel de
sluier weg van hetgeen al is. Om onthullend te zijn moeten de hoogmoed en de
dadendrang worden overwonnen. In een land waarin 'overdrijving' niet wordt
gewaardeerd en waar 'problemen zichzelf oplossen' is dat nauwelijks een
probleem. Beslissingen worden niet 'genomen' en nieuwe structuren worden niet
'ontworpen'. Ze behoeven geen heldendaden of grote visie maar ontstaan spontaan
wanneer de juiste randvoorwaarden worden gecreëerd, zoals daar zijn: ruimte en
respectvolle uitwisseling tussen open geesten en wederkerigheid in relaties
tussen mensen onderling en met de natuur. Zo is de oudste republiek, die bij
nader inzien toch graag een koningshuis had, bezig de weg te bereiden voor de
nieuwe Welzijnsstaat.
Een
ambitiecode
Hoe verleidelijk is
het niet te verzinnen welke adembenemende landschappen, technische hoogstandjes,
mooie mannen of stoere vrouwen de Nederlanders de wereld in kunnen sturen. Maar
wat verleidelijk is blijkt vaak ook vergankelijk. De goudaders raken leeg,
beelden raken uit de mode en nieuwe helden zijn maar al te snel vergeten. Hoe
pover zou een ambitiecode zijn die de tand des tijds niet kan doorstaan. Hoe
pover ook, een ambitiecode die slecht past bij onze authentieke identiteit.
Getuigt het niet van wijsheid wanneer de ambities worden afgestemd op hetgeen
eigenlijk al aanwezig is? Is het niet eervol om te laten zijn wat moet zijn? Is
het niet groots om te laten komen wat moet komen, al is het nog zo klein? De
geschiedenis leert dat juist dit de grootste uitdaging van de mensheid is. De
uitdaging die conflicten kan vermijden, die milieurampen kan voorkomen en die
dromen van een harmonieus levende planeet met een volwassen wordende mensheid
tot leven wekt.
Korte
samenvatting voor niet-Nederlanders
The
Netherlands: revealing open spaces where paradigms shift
Aan
deze inzending werkten mee: Martin
Eillebrecht, Ruud
Sellink, Daan Putman Kramer en Edgar Wortmann
© 2002 - elannet
bv / postbus 932 - 3160 ac rhoon
English
version |
